Po Sąsiedzku

Poezja Kornela Ujejskiego
„Po sąsiedzku"

Słowo o poecie:
Kochajcie Ojczyznę nie świątecznie, ale codziennie, zawsze, trwale i stale - mówił do przyjaciół we Lwowie podczas obchodów swoich siedemdziesiątych urodzin Kornel Ujejski. Jego przemowa do Polaków podczas pogrzebu Artura Grottgera dała początek manifestacjom patriotycznym we Lwowie. Jako poeta był żywym protestem przeciwko uciskowi, jakiego doznawał naród polski od czasów zaborów. Miłość Polski była zawsze motorem jego pracy twórczej.
Kornel Ujejski (ur. 12 września w Beremianach na Podolu, zm. 19 września 1897 w Pawłowie koło Lwowa) był autorem liryki wizyjnej oraz religijno-mesjanistycznej stylizowanej na modlitwy oraz biblijne psalmy, w której wyrażał irracjonalne, zakorzenione głęboko w etyce chrzescijańskiej przekonanie co do zbawienia narodu polskiego w obliczu klęsk kolejnych powstań oraz wewnętrznej niezgody. Poeta oraz publicysta społeczny jest nazywany często ostatnim wielkim poetą romantyzmu, a w niektórych źródłach, wielkim zapomnianym. Do wielkiego zapomnienia poety, twórcy ośmiu tomów poezji, przyczyniła się jej treść patriotyczna i antyrosyjska, również po 1945 uważaną za grozną dla  stabilnej sytuacji politycznej w socjalistycznej Polsce. A przecież przez cały dziewiętnasty wiek, poza granicami Polski tłumaczono i wydawano poezję Ujejskiego uważając go za jednego z najwybitniejszych poetów obok Mickiewicza, Słowackiego, Fredro czy Pola. We Francji do dzisiejszego dnia przechowano wydania polskie oraz tłumaczenia jego wierszy na francuski i czeski w cennych zbiorach francuskiej Biblioteki Narodowej. Do jego autorstwa należą również Tłumaczenia Szopena z 1866, będące próbą poetyckiego przełożenia muzyki.
Z okresu Lwowskiego, z czasów wczesnej młodości, datują się znajomości z Leszkiem Dunin-Borkowskim i Wincentym Polem. Zaprzyjaźniony był także ze środowiskiem literackim skupionym wokół Ossolineum oraz czasopisma, Dziennika Mód Paryskich, które wydawało jego poematy. W 1844 roku w Warszawie nawiązał kontakt z Kazimierzem Wóycickim, Teofilem Lenartowiczem, Leonem Łubieńskim oraz Augustem Wilkońskim. W 1847 wyjechał do Belgii i Francji. W Brukseli poznał Joachima Lelewela, w Paryżu Józefa Bohdana Zaleskiego, Fryderyka Chopina, Juliusza Słowackiego. Uczęszczał na wykłady w Sorbonie i w Collège de France. W roku 1848 uczestniczył w rewolucji lutowej w Paryżu.
Ujejski był twórcą słów min. do Chorału, pieśni-modlitwy Józefa Nikorowicza powstałej w 1846 roku po upadku powstania krakowskiego. Początek chorału Z dymem pozarów  uznano pózniej za tytuł tej pieśni, która towarzyszyła Polakom jako hymn narodowy podczas XIX-wieku, aż do odzyskania niepodległości. W trzech zaborach obowiazywał totalny zakaz jej druku, a za jej wykonanie groziła kara śmierci. Z dymem pożarów została wykorzystana przez rosyjskiego kompozytora Modesta Musorgskiego w jego cyklu wokalnym z 1875-1877, Pieśni i tańce śmierci. W 1919 roku, 17-letni wówczas, Jan Kiepura, żolnierz Pułku Strzelców Bytomskich, tuż przed wybuchem I powstania śląskiego pisał w liście do rodziców: Czasem pod wieczór, gdy wszystko jest cicho, jak zaśpiewamy Z dymem pożarów, to duszę rozpiera potęga tego uczucia, które powstaje pod wpływem melodii tej pieśni...
Ciekawa jest historia pomnika Kornela Ujejskiego, którego sąsiadem od 6 grudnia 2014 roku jest Teatr Kameralny, w swej nowej siedzibie, w Bramie Portowej w Szczecinie.